Demir Çelik Sektöründe Rulman Seçimi ve Kullanımı

Rulmanlar, dönen veya hareket hâlinde olan mekanik parçaların arasındaki sürtünmeyi azaltan elemanlardır. Sürtünme azaldıkça mekanik parçaların hareketi kolaylaşır ve makinenin verimi artar. Genellikle metal veya kompozit malzemelerden yapılan ve mekanizmaların performansını arttırarak enerji kayıplarını en düşük seviyeye indiren rulmanlar; dönen hareketi destekler, sürtünmeyi azaltır ve hem radyal hem de eksenel yükleri taşıyarak stabil bir hareket imkânı tanır. Endüstriyel rulman ve ağır sanayi rulman gibi kategorileri olsa da rulman çeşitleri; bilyalı, makaralı, oynak ve eksenel olarak ayrılır.

Endüstride yer alan en önemli parça seçimi aşamalarından biri de demir çelik rulman seçimidir. Bundan dolayı demir çelik firmaları; verimlilik sağlayan, uzun ömürlü, hassas bir çalışma sistemi sunan ve enerji kayıplarını minimize eden rulmanları seçerken birçok noktayı göz önünde bulundururlar. Rulmanlar beş parçadan oluşurlar: Dış kısmı oluşturan dış yüzük, dönen parçaya bağlanan iç yüzük, makaralar veya bilyalar, kafes ve yağlama.

Demir Çelik Sektöründe Kullanılan Rulman Çeşitleri ve Özellikleri

Demir çelik rulman seçimi yapılırken de rulman türleri ve rulmanların özellikleri göz önünde bulundurulur. Genellikle demir çelik rulman çeşitleri yedi tür olarak öne çıkar. Demir çelik sektöründe rulman özellikleri arasında en çok ihtiyaç duyulan özelliklere sahip ilk rulman sabit bilyalı rulmanlardır. Sabit bilyalı rulmanlar; yüksek hızlarda çalışabilirler, düşük sürtünme katsayısına sahiptirler ve genel olarak radyal ve eksenel yükleri taşırlar. Demir çelik sektöründe konveyörler ve taşıma sistemlerinde yaygın olarak kullanılırlar.

Rulman çeşidi ağır yük rulmanları arasında yer alan silindirik makaralı rulmanlardır. Rulmanlar; yüksek radyal yük kapasitesine sahiptirler, düşük eksenel yük taşıma kapasiteleri vardır ve ısı ve darbe yüklerine karşı dayanıklıdırlar. Haddelenmiş çelik üretim hatları, fırın makaraları gibi ağır yük ve zorlu çalışma koşullarında kullanılabilirler. Demir çelik sektöründe kullanılan rulmanlardan üçüncüsü konik makaralı rulmanlardır. Rulman özellikleri arasında yüksek hassasiyet ve rijitlik sağlayan, hem radyal hem de eksenel yükleri taşıyabilen rulman çeşidi konik makaralı rulmanlardır. Rulmanlar haddeleme makineleri, redüktörler ve vinçlerde yaygın olarak tercih edilirler.

Diğer rulman kullanım verimliliği açısından öne çıkan rulman çeşidi ise oynak makaralı rulmanlardır. Rulmanlar; düşük hizalama hatalarına karşı toleranslılardır, yüksek radyal yük kapasitesine sahiptirler ve titreşim ve darbeye karşı dayanıklıdırlar. Genellikle ağır yük taşıyan ve hizalama hatası oluşabilecek uygulamalarda kullanılırlar. Rulman ölçüleri göz önünde bulundurulduğunda diğer rulmanlara kıyasla ince kesitli bir yapıya sahip olan ve kompakt alanlarda kullanılabilen rulmanlara iğneli makaralı rulman adı verilir. Yardımcı ekipmanlar ve küçük ölçekli mekanik sistemlerde kullanılırlar. Rulman boyutu olarak büyük olan rulmanlardan birisi de eksenel bilyalı ve makaralı rulmanlardır. Eksenel yüklerin taşınmasında etkili ve düşük hızlarda yüksek yük taşıma kapasitesine sahip olan rulmanlardır.

Genellikle pres makineleri ve çelik üretim hatlarındaki büyük yüklerin taşınmasında kullanılırlar. Öne çıkan diğer rulman çeşidi de rulman ağırlığı açısından büyük olan yüksek sıcaklık rulmanlarıdır. Özel yağlama maddeleri ve ısıya dayanıklı çelik alaşımları ile üretilirler. Fırın makaraları ve yüksek sıcaklık içeren üretim süreçlerinde kullanılırlar.

Demir Çelik Sektörü İçin En Kaliteli Rulman Markaları

Endüstriyel rulman markaları; demir çelik sektöründe ağır yüklere, yüksek sıcaklıklara, titreşime ve uzun çalışma saatleri gibi zor koşullara dayanabilecek şekilde filtrelenerek seçilir. Demir çelik sektöründe seçilebilecek en iyi rulman markaları ise sekiz popüler markadan oluşur:

1. EZO: Japonya ve Birleşik Eyaletler’de var olan EZO markası, inç ve metrik seriler olmak üzere minyatür rulmanları kapsar. Markada kullanılan materyaller; tercih edilen ölçü birimleri, minyatür ya da orta boyutlu olması gibi pek çok alternatifi de bünyesinde barındırır.
2. FLURO: Almanya temelli kurulan FLURO, uzman olduğu ürünlerin başında mafsalları getirir. Birçok farklı seçenek ve OEM uygulamalara çözümleri mafsallar sunar. Aynı zamanda motor sporları gibi hassas uygulamalardan, demir çelik gibi haşin uygulamalara kadar birçok gereksinimi de sayısız çeşitlilik ile FLURO sağlar.
3. SCHAUBLIN: Dünyanın her yerinde OEM ve MRO kullanımlarında en iyi standartları tutturmuş olan SCHAUBLIN takım tutucular ve presler ile ön plana çıkar. Her üretim hattında çeşitli kesme, taşlama ya da delme teknikleri ile ilk üretim aşamasını oluştururlar.
4. GMN: Almanya Nuremberg kentinde doğan GMN yüksek hassasiyet beklentisi olan bilyeli rulman çeşitleri, spindle, tek yönlü kavramlar ve keçeler gibi birçok ürün grubunu de bünyesinde barındırır. Ürün yelpazesinin genişliği birçok standart ölçü çözümünü de içinde tutar. Bunların yanında müşterilerin isteklerine göre özel tasarım ve üzerim kabiliyetleri ile de özgünlerdir.
5. KRW: 100 yıla aşkın süredir iğneli masuralı rulmanlar ve döner tabla rulmanları konusunda birçok uzmanlık elde etmiştir. KRW’nun bünyesinde standart rulmanlar 50 mm ve 1,500 mm aralığındadır.
6. REXNORD LINK-BELT: Endüstriyel sektörün devi olan REXNORD, masuralı ve yataklı rulmanlar konusunda ustadır. Bu rulmanlar güvenilirlik ve dayanıklılık konusunda mükemmel özelliklere sahiptirler. Muazzam hizasızlık çözümler, kusursuz keçe/kapak seçenekleri ile marka her zaman kendini bir adım öne taşımıştır.
7. PERMAGLIDE: Permaglide burçlar, düşük aşınma özelliği ile ön plandadır. Burçlar ve benzeri rulmanlar, özel yağları ve gresleri ile düşük bakım gerektirir. Bunun yanında burç, yaylı rondela ya da özel tasarım seçenekleri ile de tedarik edilebilirler.
8. THK: Marka günümüzün rekabet koşullarına standart, hızlı, güvenli gibi birçok özelliği ile önemli bir yer elde etmiştir. Dünyada lineer araba ve lineer ray teknolojisini de icat eden marka günümüzde dünya otomasyonuna devasa katkılar sağlamıştır. Japonya merkezli olan THK bünyesinde, lineer araba sistemlerinin dar-geniş, minyatür-standart, bilyeli-masuralı gibi pek çok ürünü de geniş bir yelpazede bünyesinde barındırır.

Demir Çelik Sektörü için Rulman Kullanım Alanları

Demir çelik sektörü; ağır yüklerin taşınması, yüksek sıcaklıklarda zorlu işlerin yapılması ve durmadan çalışmak gibi ağır koşullara sahip bir sektördür. Demir çelik üretimi için rulman parçası da büyük önem taşırlar. Demir çelik sektörü rulman çözümleri ağır yüklerin taşınması, yüksek sıcaklıklara dayanıklı olmak ve sürekli çalışmak gibi noktalarda büyük önem taşırlar. Sektörde genel olarak on kullanım alanına sahiptirler. İlk kullanım alanı haddehanelerdir. Haddehaneler, ham demir maddenin eritildiği fırınlara verilen isimdir. Demir çelik rulman kullanımı arasında da çok önemli bir yer kaplarlar. Haddehanelerde kullanılan rulmanlar, silindirlerin dönme hareketini destekler ve yüksek sıcaklık, ağır yük altında uzun süre çalışırlar. Haddehanelerde oynak makaralı ve silindirik makaralı rulmanlar kullanılır.

Bunun yanında fırınlar ve soğutma sistemlerinde kullanılan rulmanlar; çelik levhaların ısıtılması ve soğutulması sırasında kullanılan makaraların dönmesini olanak tanır, yüksek sıcaklığa dayanıklılık ve düşük bakım gereksinimi barındırır. Bu sistemlerde, yüksek sıcaklık rulmanları ve kapalı rulmanlar kullanılır.  Rulman kullanım alanları arasında önemli bir yere sahip olan sistem ise konveyör sistemleridir. Konveyör sistemlerinde rulmanlar; hammaddelerin, çelik blokların veya bitmiş ürünlerin taşınmasında görev alır. Uzun süreli çalışmalarda düşük sürtünme ile enerji tasarrufu yaptırır. Bu sistemlerde sabit bilyalı veya iğneli rulmanlar kullanılır.

Çelik üretimindeki karıştırma, döküm ve şekillendirme makinelerinde rulmanla hareketi destekler. Yüksek darbe yüklerine ve sürekli çalışmaya dayanıklılardır. Çelikhanelerde rulmanlar, konik makaralı veya silindirik makaralı olacak şekilde seçilirler. Ağır makinelerde rulman kullanımı vinç ve kaldırma sistemlerinde gerçekleşir. Bu sistemlerdeki rulmanların rolü; ağır çelik malzemelerin kaldırılması ve taşınması için vinçlerin dönme hareketini desteklemektir. Bu sistemlerde oynak makaralı ve eksenel rulmanlar kullanılır. Döküm sistemlerinde kullanılan rulmanlar; çelik sıvısının kalıplara dökülmesi sırasında hareketi olanağı tanır ve yüksek sıcaklığa, tozlu ortamlara dayanıklıdır. Bu sistemlerde genellikle yüksek sıcaklık rulmanları veya kapalı tip rulmanlar kullanılır.

Redüktörler ve dişli sistemlerinde kullanılan rulmanlar, güç aktarımında dönme hareketini destekler ve verimliliği arttırır. Ayrıyeten ağır yüklere dayanıklı tasarımlar gerektirir. Sistemlerde konik makaralı veya silindirik makaralı rulmanlar kullanılır. Demir çelik üretim hattı rulmanları; çeliğin şekillendirilmesi, kesilmesi ve taşınmasında kullanılan ekipmanlarda harekete imkân tanır. Rulmanlar sürekli çalışma koşullarına uygun dayanıklılık oluşturur. Çelik üretim hatlarında, oynak makaralı ve silindirik makaralı rulmanlar kullanılır. 

Pres ve şekillendirme makinelerinde kullanılan rulmanlar; çeliğin çeşitli formlarda şekillendirilmesi sırasında dönen veya hareket eden parçaları destekler ve hem eksenel hem de radyal yükleri taşır. Makinelerde eksenel bilyalı rulmanlar ve konik makaralı rulmanlar kullanılır.  Test ve kontrol ekipmanların da kullanılan rulmanlar, çelik ürünlerin kalite kontrolü sırasında hareketli mekanizmaları destekler ve hassasiyet gerektiren işlemlerde kullanılır. Ekipmanlarda bilyalı ve iğneli rulmanlar kullanılır.

Demir Çelik Sektöründe Rulman Seçerken Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler

Yük taşıma kapasitesi rulman seçerken demir çelik sektöründe dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan birisidir. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken, rulmanın hem radyal hem de eksenel yükleri taşıyabilecek kapasitede olmasıdır. Aynı zamanda yük taşıma kapasitesini etkileyen diğer faktör darbelere dayanıklı rulmanlar seçmektir. Rulman dayanıklığı, çalışma hızından yük kapasitesine birçok noktayı etkileyen faktördür. Çünkü yüksek hızda çalışan makinelerde sürtünme katsayısı düşük ve yüksek ısıya dayanıklı rulman çeşitleri tercih edilmelidir.

Yavaş hızlarda çalışan makinelerde ise daha yüksek yük kapasiteli rulmanlar tercih edilmelidir. Çelik sektöründe rulman seçim ipuçları arasında çalışma ortamı da yer alır. Örneğin yüksek hızda çalışan rulman kullanımında sıcaklık dayanımına dikkat edilmelidir. Ya da tozlu ve kirli ortamlara kapalı tip rulman seçimi yapılmalıdır. Demir çelik rulman seçimi kriterleri arasında en önemli noktalardan birisi de rulmanın sürekli bakıma ihtiyaç duymamasıdır. Çünkü bakım gereksinimi düşük rulmanlar uzun süreli çalışmalarda avantaj oluşturur.